دی متیل سولفوکساید (DMSO): حلال جادویی با کاربردهای گسترده
دی متیل سولفوکساید (Dimethyl sulfoxide) که به اختصار DMSO نیز نامیده می‌شود، یک ترکیب آلی گوگرددار با فرمول شیمیایی (CH₃)₂SO است. این ماده یک حلال قطبی آپروتیک است که به دلیل توانایی حل کردن طیف گسترده‌ای از ترکیبات قطبی و غیر قطبی، در بسیاری از زمینه‌ها کاربرد دارد. DMSO مایعی بی‌رنگ و بی‌بو (در غلظت‌های بالا بوی ضعیفی شبیه سیر دارد) است و به راحتی از طریق پوست جذب می‌شود.
روش ساخت دی متیل سولفوکساید (DMSO)
DMSO به طور صنعتی از اکسیداسیون دی متیل سولفید (DMS) به دست می‌آید. دی متیل سولفید یک محصول جانبی در فرآیند تولید کاغذ است.
واکنش شیمیایی ساخت DMSO:
(CH₃)₂S + O → (CH₃)₂SO
این واکنش معمولاً با استفاده از اکسیدکننده‌های مختلفی مانند دی اکسید نیتروژن (NO₂) یا اکسیژن در حضور کاتالیزور انجام می‌شود. شرایط واکنش به دقت کنترل می‌شود تا از اکسیداسیون بیش از حد به دی متیل سولفون ((CH₃)₂SO₂) جلوگیری شود.
کاربردهای پزشکی دی متیل سولفوکساید (DMSO)
DMSO به دلیل خواص منحصر به فردش، کاربردهای پزشکی متعددی دارد:
- حامل دارو: DMSO به دلیل توانایی نفوذ به پوست، به عنوان یک حامل دارویی برای انتقال داروهای موضعی به لایه‌های زیرین پوست استفاده می‌شود.
- ضد التهاب و ضد درد: DMSO دارای خواص ضد التهابی و ضد درد است و برای درمان بیماری‌هایی مانند آرتروز، درد عضلانی و آسیب‌های ورزشی استفاده می‌شود.
- محافظت از سلول‌ها: DMSO به عنوان یک عامل محافظت کننده سلولی در هنگام انجماد سلول‌ها (cryopreservation) استفاده می‌شود. این ماده از تشکیل کریستال‌های یخ در داخل سلول‌ها جلوگیری کرده و از آسیب دیدن آن‌ها محافظت می‌کند.
- درمان سیستیت بینابینی (Interstitial Cystitis): DMSO برای تسکین علائم این بیماری مزمن مثانه به طور مستقیم به مثانه تزریق می‌شود.
توجه: استفاده از DMSO به عنوان دارو باید تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشد.
کاربردهای صنعتی دی متیل سولفوکساید (DMSO)
DMSO در صنایع مختلف نیز کاربرد دارد:
- حلال: به عنوان یک حلال قوی برای بسیاری از مواد آلی و معدنی در صنایع شیمیایی، داروسازی و پتروشیمی استفاده می‌شود.
- حلال واکنش: به عنوان حلال در واکنش‌های شیمیایی مختلف، به ویژه واکنش‌هایی که نیاز به حلال قطبی آپروتیک دارند، استفاده می‌شود.
- پاک کننده: برای تمیز کردن و حذف آلودگی‌ها از سطوح مختلف استفاده می‌شود.
- نساجی: در صنعت نساجی برای رنگرزی و تکمیل پارچه‌ها استفاده می‌شود.
- الکترونیک: به عنوان حلال در تولید قطعات الکترونیکی استفاده می‌شود.
پارامترهای فیزیکی و شیمیایی دی متیل سولفوکساید (DMSO)
- فرمول مولکولی: (CH₃)₂SO
- جرم مولی: 78.13 گرم بر مول
- شکل ظاهری: مایع بی‌رنگ
- بو: بی‌بو (در غلظت‌های بالا بوی ضعیفی شبیه سیر دارد)
- نقطه ذوب: 18.5 درجه سانتیگراد
- نقطه جوش: 189 درجه سانتیگراد
- چگالی: 1.10 گرم بر سانتی متر مکعب
- انحلال پذیری: قابل اختلاط با آب، الکل‌ها، اترها و بسیاری از حلال‌های آلی دیگر
- ویسکوزیته: 1.996 cP در 20 درجه سانتیگراد
- ضریب شکست: 1.4783 در 20 درجه سانتیگراد
- قطبیت: حلال قطبی آپروتیک
قیمت و خرید دی متیل سولفوکساید (DMSO) در ایران و جهان
قیمت DMSO بسته به درجه خلوص، حجم و شرکت سازنده متفاوت است.
- در ایران: DMSO را می‌توان از شرکت‌های تامین کننده مواد شیمیایی و آزمایشگاهی تهیه کرد. قیمت‌ها بر اساس حجم و گرید (آزمایشگاهی، دارویی، صنعتی) متغیر است. برای اطلاع از قیمت دقیق، می‌توانید با این شرکت‌ها تماس بگیرید و استعلام قیمت کنید.
- در جهان: DMSO به طور گسترده در دسترس است و می‌توان آن را از طریق تامین کنندگان مواد شیمیایی و آزمایشگاهی آنلاین و حضوری تهیه کرد. قیمت‌ها در بازارهای جهانی نیز بر اساس کیفیت و حجم متفاوت است.
نکات مهم در خرید DMSO:
- درجه خلوص: بسته به کاربرد مورد نظر، درجه خلوص مناسب را انتخاب کنید. برای کاربردهای پزشکی، DMSO با درجه خلوص بالا مورد نیاز است.
- بسته بندی: از بسته بندی مناسب و ایمن برای جلوگیری از آلودگی و تبخیر DMSO اطمینان حاصل کنید.
- نگهداری: DMSO را در مکانی خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.