استات مس: ترکیبی پرکاربرد با رنگی فریبنده
استات مس (Copper acetate) یک ترکیب شیمیایی با فرمول [Cu(CH₃COO)₂] است که به دلیل رنگ سبز مایل به آبی جذابش شناخته می‌شود. این ماده به دو صورت یافت می‌شود:
- استات مس (I) یا استات کوپرو: ترکیبی ناپایدار
- استات مس (II) یا استات کوپریک: ترکیبی پایدارتر و رایج‌تر
در این مطلب، منظور از استات مس، نوع دوم یعنی استات مس (II) یا استات کوپریک است.
کاربردهای استات مس
استات مس به دلیل خواص منحصربه‌فردش، کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد:
- رنگرزی: در گذشته برای رنگرزی پارچه‌ها و تولید رنگ‌های سبز و آبی استفاده می‌شد. امروزه کاربرد آن در این زمینه کمتر شده است.
- قارچ‌کش و علف‌کش: در کشاورزی به عنوان قارچ‌کش و علف‌کش برای کنترل آفات و بیماری‌های گیاهی استفاده می‌شود.
- کاتالیزور: در برخی واکنش‌های شیمیایی به عنوان کاتالیزور (افزایش‌دهنده سرعت واکنش) کاربرد دارد.
- تولید رنگدانه: برای تولید رنگدانه‌های سبز و آبی در صنایع رنگ‌سازی و چاپ استفاده می‌شود.
- آبکاری: در آبکاری فلزات برای ایجاد پوشش مسی بر روی سطح فلزات دیگر کاربرد دارد.
- تثبیت رنگ در عکاسی: در گذشته در فرایندهای عکاسی برای تثبیت رنگ‌ها استفاده می‌شد.
- مواد نگهدارنده چوب: به دلیل خاصیت ضد قارچی، از استات مس برای حفظ و نگهداری چوب در برابر پوسیدگی استفاده می‌شود.
- لعاب‌کاری سرامیک: در صنعت سرامیک‌سازی، برای ایجاد رنگ‌های خاص در لعاب سرامیک کاربرد دارد.
- ساخت پیگمنت ورنیل (Verdigris): این پیگمنت سبز رنگ که در نقاشی و هنر استفاده می‌شود، از واکنش مس با اسید استیک تولید می شود.
روش‌های ساخت استات مس
روش‌های مختلفی برای تولید استات مس وجود دارد که در زیر به دو روش رایج اشاره می‌شود:
-
واکنش مس با اسید استیک:
این روش ساده‌ترین راه برای تولید استات مس است. در این روش، مس فلزی (مانند سیم مسی یا ضایعات مس) را در اسید استیک (سرکه) حل می‌کنند. برای تسریع واکنش، می‌توان از حرارت و هوادهی استفاده کرد.
معادله واکنش:
Cu(s) + 2 CH₃COOH(aq) + ½ O₂(g) → Cu(CH₃COO)₂(aq) + H₂O(l)
-
واکنش کربنات مس یا اکسید مس با اسید استیک:
در این روش، کربنات مس یا اکسید مس را با اسید استیک واکنش می‌دهند. این روش معمولاً سریع‌تر از روش اول است.
معادله واکنش (برای کربنات مس):
CuCO₃(s) + 2 CH₃COOH(aq) → Cu(CH₃COO)₂(aq) + H₂O(l) + CO₂(g)
معادله واکنش (برای اکسید مس):
CuO(s) + 2 CH₃COOH(aq) → Cu(CH₃COO)₂(aq) + H₂O(l)
پارامترهای فیزیکی و شیمیایی استات مس (II)
- شکل ظاهری: جامد بلوری سبز مایل به آبی
- فرمول مولکولی: Cu(CH₃COO)₂ (آنهیدرات) یا Cu(CH₃COO)₂·H₂O (مونو هیدرات)
- جرم مولی: 181.63 گرم بر مول (آنهیدرات) / 199.65 گرم بر مول (مونو هیدرات)
- چگالی: 1.882 گرم بر سانتی‌متر مکعب
- نقطه ذوب: 115 درجه سانتی‌گراد
- حلالیت:
- محلول در آب (حلالیت در آب بسته به دما متغیر است)
- محلول در اتانول و متانول
- کمی محلول در استون
- پایداری: در شرایط عادی پایدار است اما در حضور رطوبت ممکن است تجزیه شود.
- pH محلول: محلول آبی استات مس اسیدی است.
قیمت استات مس در ایران و جهان
قیمت استات مس بسته به کیفیت، خلوص، نوع بسته‌بندی و حجم خرید متغیر است. همچنین، نوسانات بازار ارز و تغییرات قیمت مواد اولیه نیز بر قیمت نهایی استات مس تاثیرگذار است.
- در ایران: به دلیل نوسانات ارزی، نمی‌توان قیمت دقیقی ارائه داد. برای اطلاع از قیمت روز، باید با تامین‌کنندگان مواد شیمیایی تماس بگیرید و استعلام قیمت کنید.
- در جهان: قیمت جهانی استات مس نیز متغیر است و بسته به عوامل مختلفی از جمله منطقه جغرافیایی و شرکت تولیدکننده متفاوت است. برای اطلاع از قیمت جهانی، می‌توانید به وب‌سایت‌های فروش مواد شیمیایی مراجعه کنید.
ایمنی کار با استات مس
استات مس یک ماده شیمیایی است و باید در هنگام کار با آن، نکات ایمنی زیر را رعایت کرد:
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی: هنگام کار با استات مس، از دستکش، عینک ایمنی و ماسک استفاده کنید.
- جلوگیری از تماس با پوست و چشم: از تماس مستقیم استات مس با پوست و چشم خودداری کنید. در صورت تماس، فوراً با آب فراوان شستشو دهید.
- جلوگیری از استنشاق گرد و غبار: از استنشاق گرد و غبار استات مس خودداری کنید.
- نگهداری در جای خشک و خنک: استات مس را در جای خشک و خنک و دور از مواد ناسازگار نگهداری کنید.
- دوری از دسترس کودکان: استات مس را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
- سمی بودن: استات مس سمی است و باید از خوردن آن خودداری شود. در صورت بلعیده شدن، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- دفع صحیح: پسماندهای استات مس را مطابق با قوانین و مقررات محلی دفع کنید.
نکته: قبل از استفاده از استات مس، حتماً برگه اطلاعات ایمنی (SDS) آن را مطالعه کنید.