کاربرد مواد شیمیایی در صنایع مختلف
از آن جایی که تامین مواد اولیه در تمامی صنایع این کره خاکی حرف نخست را می زند و از همیت ویژه ای برخوردار است، کاربرد مواد شیمیایی استفاده شده در صنایع مختلف قابل انکار نیست.
از نقش کلیدی مواد اولیه که بگذریم مواد شیمیایی، نقش های پر رنگ و حیاتی دیگری نیز در صنایع ایفا می کنند.
انجام شروع واکنش های لازم، تثبیت کنندگی، خورندگی، تنظیم کننده ph و … همگی نقش ها و کاربردهای مهم مواد شیمیایی در صنایع مختلف را نشان می دهد.
گفتنی است که اساسا هر ماده شیمیایی می تواند حتی ترکیبی از چندین عنصر شیمیایی باشد و ماهیتی متفاوت داشته باشد.
سیگما شیمی در این مقاله قصد دارد کمی در رابطه با نقش و کاربرد مواد شیمیایی در صنایع مختلف شرح دهد و شما را با تاثیر این مواد در صنایع آشنا سازد.
برای آشنایی بیشتر با کاربرد مواد شیمیایی، بهتر است ابتدا آنها را بشناسیم:
مواد شیمیایی صنعتی
کارشناسان و متخصصان این حوزه برای تقسیم بندی مناسب تر، مواد شیمیایی صنعتی را به دو دسته “مواد شیمیایی آلی” و “مواد شیمیایی معدنی” تقسیم و تفکیک می کنند.
مواد شیمیایی آزمایشگاهی
در آزمایشگاه های گوناگون جهت انجام تحقیقات علمی و یافته های جدید نیاز به انجام آزمایش های متعدد است.
انجام آزمایش ها نیازمند مواد شیمیایی است که درصد خلوص بالایی داشته باشند تا فرآیند کلی آزمایش و نتیجه را تحت الشعاع قرار ندهد و سبب بروز خطا در آزمایش نشود.
از این رو مواد شیمیایی آزمایشگاهی با درصد خلوص بالا تهیه می شوند و صرفا در آزمایشگاه کاربرد دارند.
مواد شیمیایی در صنایع غذایی
کاربرد این مواد شیمیایی با توجه به ساختار و ترکیبی که دارند برای بدن انسان مضر نبوده و انسان ها می توانند از آن ها به عنوان مواد خوراکی استفاده کنند.
در حقیقت، کاربرد مواد شیمیایی غذایی برای غذا و تغذیه است.
به عنوان مثال همه شما بارها روی قوطی نوشابه ها را مشاهده کردید و نام اسید سیتریک خوراکی حک شده در قسمت ترکیبات سازنده، برای شما نامی آشنا است.
این اسید خوراکی پر کاربرد، یکی از اسیدهای آلی است که در پرتقال و لیمو ترش به صورت طبیعی موجود است،
نام دیگر اسید سیتریک، جوهر لیمو است. از کاربرد های اسید استیک خوراکی جهت تنظیم ph و طعم دهندگی است.
حتما نام افزودنی های مجاز خوراکی را نیز شنیده اید، نیترات ها، رنگ های خوراکی و نمک ها در این دسته قرار می گیرند و به محصول غذایی تهیه شده افزوده می شوند.
نیترات ها دسته ی دیگری از مواد هستند که در صنعت غذایی استفاده می شوند، در واقع کاربرد مواد شیمیایی نیتراتی افزایش مدت زمان نگهداری مواد است.
یا مانند رنگ های خوراکی، سبب زیبایی و رنگ پذیری خوراکی شوند.
اکثر نوشابه های انرژی زا در ترکیبات خود مقداری تورین دارند. تورین یک آنتی اکسیدان محلول در چربی است.
تورین می تواند کلسترول را کاهش دهد، فشار خون را با کاهش رو به رو سازد و عملکرد بافت چربی بدن را تنظیم نماید.
در نظر داشته باشید که یک سری از املاح معدنی، ویتامین ها، چربی ها و اسیدهای آمینه برای بدن انسان ضروری است و در صورت کمبود هر کدام از این مواد در بدن، انسان با اختلال رو به رو خواهد شد.
کاربرد مواد شیمیایی در صنایع دارویی
مواد شیمیایی دارویی با سایر مواد دچار تفاوت هایی در ماهیت و ساختار است، به طور کل بخش بزرگی از صنایع دارویی پیوند عمیقی با صنایع شیمیایی دارد.
مواد شیمیایی دارویی تولیدی از حساسیت بالاتری نسبت به سایر مواد برخوردار هستند چرا که با سلامتی انسان ارتباط مستقیم دارند و بر آن اثر گذار هستند.
اگر تاریخ را ورق بزنیم، متوجه خواهیم شد که در زمان های گذشته به طور وسیعی داروها از حیوانات و گیاهان به دست می آمد،
اما امروزه به لطف پیشرفت های عظیم علمی، از کاربرد های مواد شیمیایی در تولید داروهاست.
مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع دارویی، علاوه بر خواص دارویی، خوراکی نیز می باشند چرا که دسته ای از داروها از طریق عمل بلع وارد بدن انسان می شوند.
اگر خیلی خلاصه بخواهیم به مواد شیمیایی پر کاربرد در صنایع دارویی و داروسازی اشاره کنیم، می توان به نقش پر رنگ
اسیدها،
بازها،
حلال های آلی،
نمک های معدنی،
کتون ها،
اترها،
آلکان ها،
هالیدها،
اسیدهای آمینه و … اشاره کرد.
مواد شیمیایی در صنعت چرم
صنعت چرم که در گذشته نه چندان دور به دباغی نیز شهرت داشت، یکی از صنایعی است که برای حیات خود به مواد شیمیایی نیاز دارد.
در چرم سازی پوست حیوانات که ماده ای فساد پذیر به حساب می آید در طی یکسری فرآیند های خاص به یک ماده پایدار تبدیل می شود.
فرایند دباغی یا چرمسازی، پوست فسادپذیر را به یک ماده طبیعی پایدار، دایمی و انعطاف پذیر برای کاربردهای گوناگون تبدیل می کند.
این ماده طبیعی پایدار “چرم” نام دارد که کاربردهای بسیاری نیز دارد.
در مقاله پیشرو به معرفی فرآیند دباغی و انواع کاربرد مواد شیمیایی مورد استفاده در آن خواهیم پرداخت.
پوست خام جهت تبدیل شدن به چرم مراحل گوناگونی را پشت سر بگذارد.
یکی از مواد شیمیایی پر کاربرد در صنعت چرم سازی، سولفید سدیم یا تترا سولفید سدیم است که جهت سست شدن ریشه های مو در پوست استفاده می شود.
اگر کمی با فرآیند های این صنعت آشنا باشید، می دانید که “مو گیری” یکی از مراحل مهم و کلیدی است.
در این مرحله باید از کاربرد مواد شیمیایی مثل متیل آمین، سولفیدات سدیم و کربنات سدیم غافل نشد، تا فرآیند موگیری تسهیل شود.
مراحل ابتدایی آماده سازی پوست با دخالت آهک همراه است
و پس از آماده سازی پوست نیاز است که آهک اضافه شده را از بین برد،
در این مرحله است که نمک های آمونیوم وارد عمل شده و آهک باقیمانده را از پوست حذف می کنند.
در مرحله رنگ آمیزی چرم نیز دو ماده شیمیایی کرومات سرب و اکسید روی از متداول ترین مواد شیمیایی مورد استفاده به حساب می آیند.
کاربرد مواد شیمیایی در صنعت چاپ
اگر بخواهیم تمام مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت چاپ را معرفی کنیم، طیف گسترده ای از عناصر جدول مندلیف را شامل خواهد شد و از حوصله این مقاله خارج است،
اما در ادامه رایج ترین و پر کاربرد ترین مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت چاپ را شرح خواهیم داشت.
در مرکب های چاپی به شکل وسیعی شاهد استفاده از زایلین، تولوئن و اکسیلن هستیم و برای ساخت رنگ های مورد استفاده، از سولفور روی استفاده می شود.
شاید جالب باشد بدانید که الکل ها نقش پر رنگی در صنعت چاپ دارند.
در این صنعت از الکل ها در نقش حلال برای ساختمان مرکب های چاپ بهره می برند.
اتانول، پروپانول نرمال، متیل سیکلو هگزانول، هگزیلن گلیکول و دی پروپیلن گلیکول پر کاربرد حوزه چاپ به حساب می آیند.
مواد شیمیایی در صنایع شوینده
جدایی مواد شیمیایی از صنایع شوینده به هیچ وجه امکان پذیر نیست و اگر مواد شیمایی نباشند، ادامه حیات این صنعت نیز ممکن نخواهد بود.
شوینده ها جهت پاکسازی و زدودن هر گونه لکه، آلودگی و چربی از تمامی سطوح در نقش ناجی ظاهر می شوند.
شاید اغراق نباید که صابون را به عنوان نخستین ماده شوینده تولیدی به دست بشر معرفی کنیم.
کاربرد مواد شیمیایی نظیر گلیسیرین، اسیدهای چرب و نمک سدیم در فرآیند تولید صابون قابل انکار نیست.
مواد اصلاح کننده سطحی، آب و افزودنی ها در ساخت شامپوها به کار می روند.
جهت پاک کنندگی آلودگی ها از دی سدیم لورت سولفوسوکسینات در شامپوها استفاده می شود.
کاربردمواد شیمیایی در شامپوها را پلی سوربات 20 ، پلی اتیلن گلایکول 150 و کوکونات اسید چرب دی اتانول آمین تشکیل می دهد.
همچنین اسید سیتریک جهت تنظیم ph پوست سر و خاصیت ضد شوره در ترکیب شیمیایی شامپوها قابل یافت است.